Wady wrodzone układu moczowego u dzieci występują dość często. Rodzice dzieci z problemami urologicznymi mają wiele różnych wątpliwości odnośnie do prezentowanych objawów chorobowych, metod diagnostycznych, sposobów ewentualnego leczenia i późniejszego rokowania. Jeśli rodzice zauważą u swojego dziecka jakiś problem związany z układem moczowym powinni jak najszybciej zgłosić się do specjalisty – urologa dziecięcego.
Najczęściej schorzenia urologiczne u dzieci występują na podłożu wad wrodzonych układu moczowo-płciowego. Dotyczy to zarówno górnych dróg moczowych (nerki, moczowody), jak i dolnych (pęcherz moczowy, cewka moczowa). Z reguły, im bardziej nasilona wada, tym wcześniej się ujawnia. Ostatnio coraz częściej wykonywane prenatalne badanie USG pozwala wykryć wadę jeszcze przed urodzeniem się dziecka. Noworodek z oddziału położniczego jest wówczas wcześnie przekazywany do ośrodka specjalistycznego, co umożliwia wczesne podjęcie decyzji o ewentualnym leczeniu operacyjnym. Do ambulatorium natomiast przeważnie trafiają dzieci z takimi schorzeniami, jak: nawracające zakażenia układu moczowego, stulejka, przyklejenie napletka i związane z tym stany zapalne, wnętrostwo, wodniaki jąder lub powrózka nasiennego, spodziectwo, żylaki powrózka nasiennego, kamica moczowa, moczenie nocne i dzienne.
Moczenie nocne polega na bezwiednym oddawaniu moczu w nocy przez dziecko będące w wieku powyżej 5. roku życia. Może mieć podłoże wady wrodzonej, ale najczęściej wynika z opóźnionego dojrzewania kontroli centralnego układu nerwowego nad opróżnianiem pęcherza. Natomiast moczenie dzienne zawsze jest wynikiem patologii w układzie moczowym i rodzice powinni jak najszybciej zgłosić się z dzieckiem do urologa, aby wykonać szereg badań w poszukiwaniu wady rozwojowej.
Dość często u dzieci występują zakażenia dróg moczowych. Przez zakażenie rozumie się obecność dużej liczby bakterii w moczu oraz zmian w badaniu ogólnym moczu. Najczęstszą przyczyną zakażeń są bakterie, których źródłem jest flora bakteryjna kału pacjenta. Bakterie te dostają się do układu moczowego przez cewkę. Czynnikiem sprzyjającym jest niecałkowite opróżnianie się pęcherza. Zalegający mocz stanowi pożywkę dla namnażających się bakterii. Przyczyną zalegania moczu może być przeszkoda w dolnych drogach moczowych (np. zastawka cewki moczowej, zwężenie cewki i inne) lub zaburzenia unerwienia pęcherza lub zwieraczy cewki (pęcherz neurogenny). Przyczyną zalegania moczu może być także odpływ pęcherzowo-moczowodowy (reflux), kiedy mocz cofa się z pęcherza do moczowodów. Dziecko z zakażeniem układu moczowego najczęściej skarży się na ból brzucha i ma gorączkę. Może zgłaszać również uczucie parcia na mocz, częstomocz, bolesne oddawanie moczu, popuszczanie moczu. Ostry stan może być przyczyną zupełnego zatrzymania moczu. U niemowląt objawy mogą być nietypowe: brak apetytu, niedobór masy ciała, biegunka, wymioty.
Każdy ból lub szybkie powiększenie się jądra lub moszny u chłopców powinien być pilnym wskazaniem do wizyty u urologa, gdyż przyczyną może być np. skręt jądra i wówczas należy szybko wykonać operację, bądź też może to być stan zapalny jądra lub najądrza, wodniak jądra lub najądrza, a czasami nawet nowotwór jądra.
Zaczerwienienie i obrzęk napletka wskazuje na toczący się stan zapalny pod napletkiem, co często się zdarza u chłopców ze zwężonym ujściem napletka (stulejka) lub niecałkowicie odklejonym napletkiem.
Małe dziecko nie potrafi określić swoich dolegliwości. Dlatego niezmiernie ważna jest wnikliwa obserwacja rodziców i dokładne badanie lekarskie. Objawy choroby mogą być często niecharakterystyczne i zlokalizowane poza układem moczowym. Mogą występować pod postacią zaburzeń ze strony układu pokarmowego: braku apetytu, bólów brzucha, wzdęć, biegunek. Częstą przyczyną stanów gorączkowych u dzieci są zakażenia układu moczowego. Na właściwą drogę naprowadzają nas wówczas wyniki badania moczu. Ważnym objawem diagnostycznym jest również sposób oddawania moczu: częstość, towarzysząca bolesność, szerokość strumienia moczu, bezwiedne popuszczanie moczu.
Rodzice powinni niezwykle wnikliwie obserwować swe dziecko. Oglądając i dotykając do brzuszka dziecka mogą niekiedy zauważyć powiększający się obwód brzucha lub pojawienie się oporu (guza). U chłopców należy zawsze sprawdzić czy są obecne jądra w mosznie, obejrzeć prącie, ocenić położenie ujścia zewnętrznego cewki moczowej i spróbować odprowadzić napletek. U dziewczynek należy ocenić czy zewnętrzne narządy płciowe są rozwinięte prawidłowo.
W przypadku podejrzenia odchyleń od stanu prawidłowego należy niezwłocznie zgłosić się do urologa dziecięcego, który poprowadzi fachową diagnostykę. Specjalistyczne badania wykluczą lub potwierdzą istnienie choroby. Dla rozpoznania wielu chorób układu moczowego decydujące znaczenie mają badania moczu: ogólne i bakteriologiczne. Bardzo powszechnie obecnie stosowanym instrumentem diagnostycznym jest ultrasonografia. USG to badanie całkowicie bezpieczne dla pacjenta, a niezwykle pomocne do wykrywania wad wrodzonych i nabytych u dzieci w każdym wieku. Często urolog korzysta z aparatury rentgenowskiej zlecając wykonanie takich badań jak urografia, cystografia czy tomografia komputerowa. Zakres możliwości diagnostycznych obejmuje również badania radioizotopowe (scyntygrafia), badania endoskopowe (cystoskopia) oraz badania urodynamiczne.
Dokładne zbadanie dziecka przez urologa (wywiad, badanie fizykalne, badania dodatkowe) pomoże wykryć chorobę, a wcześnie podjęta interwencja lekarska ułatwi wyleczenie.